1) Durum özeti

Ukrayna toprakları üzerinden geçen karayolu taşımacılığı savaş nedeniyle büyük değişim gösterdi. Ancak taşımacılık tamamen durmadı yeniden yapılanma var. Avrupa Komisyonu’nun başlattığı Solidarity Lanes ve AB-Ukrayna yol taşımacılığı anlaşmaları gibi mekanizmalar, karayolunun halen küresel tedarik yaşamsal bir rol oynamasını sağlıyor. Bu çabalar sayesinde milyonlarca ton tarım ve sanayi ürünü kara,deniz ile dış dünyaya ulaştırıldı.

Sonuç: Operasyonel planlama artık esnek güzergah ve çok modlu seçenek yönetimi demek sabit tek rota mantığı artık riskli.

2) Sahada hala çalışır durumda olan ana karayolu koridorları

Aşağıda, uluslararası taşımacılığın en sık kullandığı yedeklediği koridorlar ve kritik sınır geçişleri her biri için kısa notlar:

• Polonya - Batı Ukrayna Medyka–Shehyni, Korczowa–Krakovets, Hrebenne–Rava-Ruska Batı Avrupa ile Ukrayna arasındaki en yoğun kara bağlantı. Genelde hızlı ama yoğun dönemlerde kuyruklar oluşuyor,bekleme sürelerini devlet portalları üzerinden kontrol etmek zorunlu.
• Slovakya / Macaristan - Uzhhorod /Chop VyshnéNemecke–Uzhhorod, Zahony–Chop
• Orta Avrupa bağlantısı, demiryolu aktarmalarıyla kombine çözümler sunuyor. AB-Ukraine transport anlaşmalarıyla izinler esnetildi.
• Romania -Nord-Est Ukrayna Siret / Isaccea / Galati yönleri + Liman/Nehir Rotaları Constanța / Dunare aktarımları
• Karayolu + liman kombinasyonları Constanta aracılığıyla Ukrayna’dan denizaşırı pazarlara erişim için kritik. Romanya üzerinden Baltık Adriyatik bağlantıları da mümkün.
• Moldova koridoru Palanca
• AB-Ukraine ulaşım kolaylıkları kapsamında rota alternatifleri yaratıyor,özel izinler ve transit düzenlemeleri takip edilmeli.

3) Saha sorunları

• Değişken bekleme süreleri ve kuyruk belirsizliği.

Sınır kapılarındaki süreçler değişken, anlık durum takibi yoksa plan çöker. Ukrayna devletine ait bekleme veri portalları faydalı ama her zaman güncel olmayabilir.

• Güvenlik ve sigorta soru işaretleri.

Bazı güzergahlarda artan güvenlik riski, şoför güvenliği, özel izinler ve sigorta maliyetlerinin yükselmesi.

• Sınır dokümantasyonu ve izin karmaşası.

Birden fazla ülkenin geçiş prosedürleri, farklı izin gereksinimleri, TIR-Carnet veya ikili anlaşma farklılıkları planlamayı zorlaştırıyor.

• Altyapı hasarı ve geçici rota kapamaları.

Bazı iç yollar hasarlı, uzun alternatif sürüşler gerektiriyor,ağır vasıta altyapısına ilişkin belirsizlik var.

4) Hızlı, uygulanabilir çözümler

Bu bölüm, saha operasyon ekiplerinin bugünden uygulayabileceği, düşük maliyetli ama etkili önlemleri içeriyor.

1. Günlük Çok-Kaynaklı Border Watch uygulaması
2. Her operasyon gününe başlarken 3 resmi kaynak kontrolü yapın:
3. - Ukrayna Gümrük bekleme portalı,
4. - İlgili ülke sınır bekleme sayfası Polonya/RO/HU
5. - Yerel forwarding partner raporu.
6. Bu üçlü kontrol, beklenmeyen 12–24 saatlik gecikmeleri önler.
7. Esnek rota planlama + önceden onaylı alternatifler
8. Her sefer için 2 alternatif plan A) En hızlı, B) Güvenli uzun ama garantili,) olarak belirleyin, sürücülere bu planlar için gerekli dokümantasyonu önceden verin.
9. Kombine modal kullanımı kara+nehir - Kara+Demiryolu) için standart paketler oluşturun
10. Özellikle Romanya Constanta / Galati) ve Polonya'nın doğu hatları üzerinden combi çözümler. Bu paketleri sabit fiyatlı anlaşmalarla satın alarak volatiliteyi azaltın.
11. Sürücü güvenliği Ve bekleme yönetimi
12. Tehlikeli bölgelerde gece geçişini minimize edin, dinlenme noktalarını önceden güvenli tesislerle anlaşarak belirleyin. Konaklama fiyatları için anlaşmalar yapın.
13. Sigorta Ve Sorumluluk modellerini yenileyin
14. Savaş riski ve transit sigorta kapsamınızı kontrol edin.Poliçe limitleri, istisnaları netleştirin.

5) Orta vadeli kurumsal / sektör çözümleri

Bu adımlar taşımacı tekil firmalardan öte, sektör ve kamu-özel ortaklığı seviyesinde yapılmalı.

1. Solidarity Lanes ve AB-Ukraine anlaşmalarına aktif uyum ve işbirliği
2. AB’nin Solidarity Lanes mekanizması lojistiği destekliyor; aktörler bu programlara entegre olarak izin koridor avantajlarını kullanmalı. Avrupa Komisyonu verileri ve programı sürekli güncelleniyor uyum sağlayın.
3. Bölgesel dijital kuyruk yönetimi (Digital Queue Management) platformları
4. Kapı bazlı randevu (slot) sistemleri ve sınır kapısı anlık durum API’leri ile entegre TMS kanalları. AB pilotlarında bekleme süreleri bu tip sistemlerle ciddi düşmüş durumda;,Türkiye-Ukrayna transit hatlarında da uygulanabilir.
5. Kombine koridor teşvikleri ve liman-nehir entegrasyon
6. Romanya-Constanta hattı gibi liman + nehir/demiryolu kombinasyonlarını teşvik eden mali destek modelleri kurulmalı bu, deniz riskleri Karadeniz tehlikelerinden korunmak isteyen taşımacılar için alternatif sağlar.
7. Ortak sigorta havuzları ve risk paylaşım modelleri
8. Sektörün küçük ve orta taşıyıcıları için Savaş risk primlerini hafifleten konsorsiyum modelleri geliştirilmeli.
9. Haberleşme ve erken uyarı ağları
10. Konsolosluklar, sınır idareleri, lojistik dernekleri ve büyük forwarderlar arasında saha uyarı hattı oluşturulmalı. Bu, ani kapama,tehlike durumunda tüm aktörlerin hızlı aksiyon almasını sağlar.

6) Stratejik güzergah önerileri

• Tahıl ve Agrar ürünler (hacimli, denize uygun)
• Tercih: Romanya Constanta) güzergahtan deniz/nehir kombine.
• Neden: limanlar + Ro-Ro opsiyonları, Avrupa limanlarına erişim.
• Değerli Endüstriyel parçalar (zaman hassas)
• Tercih: Polonya Slovakya hatları (Medyka / Korczowa / Uzhhorod) ile karayolu düz plan + ön-onaylı gümrük. Gerekirse hızlı demiryolu intermodal seçenekleri Zahony üzerinden.

7) Operasyonel checklist

1. 48 saat öncesi, sınır bekleme portallarını kontrol et (Ukrayna State Customs + hedef ülke border pages)
2. 24 saat öncesi, alternatif güzergah ve liman/demiryolu slot rezervasyonunu teyit et.
3. 12 saat öncesi, sürücü güvenlik paketi ve konaklama teyidi.
4. Geçiş esnasında, yükün konumunu 1 saat aralıklarla raporla, bekleme süresi 2 saati geçiyorsa B-planı devreye al.
5. Teslim sonrası, bekleme ve gecikme verilerini kaydet, 30 günlük analiz için kullan gelecek planlaması için.

Ukrayna savaşı karayolu taşımacılığını baştan yazdı. Tek çözüm, tek güzergah dönemleri kapandı. Bugün kazananlar, esnek planlama yapan, multimodal çözümler kullanıp sınır verisini gerçek zamanlı takip eden ve sektörle işbirliği yapan oyuncular olacak. AB’nin Solidarity Lanes programı ve bölgesel alternatifler ,Romanya limanları, Polonya sınırları, seçenekleri pratikte halen işler durumda ,bunları entegre etmek sizin stratejik göreviniz.

Benim önerim:

• Bugün başlayın. Operasyonel checklist uygulayın. 1 pilot kombine rota paketini sabitleyin ve 90 gün içinde uyum performans raporu çıkarın. Bu, dalgalı risk dönemlerinde size ciddi rekabet avantajı sağlar.

Kaynaklar:

• European Commission Solidarity Lanes
• CSIS Ships, Trains, and Trucks Unlocking Ukraine's Vital Trade Potential
• State Customs Service of Ukraine border waiting time portal.