Türkiye Lojistiği Bu Yeni Şartlara Hazır mı?

Dünyanın Konuştuğu Yeni Risk, Türkiye’de Henüz Gündemde Bile Değil

Uluslararası lojistikte uzun yıllardır sahada olan biri olarak şunu söylemeliyim ki:
Küresel tedarik zinciri artık bildiğimiz risklerle yönetilmiyor.

Dünya Bankası’nın 2024 Logistics Pulse raporu, OECD Supply Chain Resilience çalışması ve IRU’nun 2024 Road Transport Risk Outlook raporu ortak bir noktada birleşiyor:

• Aşırı sıcaklık artışları, lojistik operasyonları tehdit eden en kritik yeni risk
• Buna verilen isim: Thermal Shock

Bu kavram;

• Taşıma sırasında,
• Yükleme,boşaltma süreçlerinde,
• Depolarda,
• Sınır kapılarındaki beklemelerde,

Gıda, kimya, ilaç, otomotiv yan sanayi, elektronik gibi sektörlerde ürünün sıcaklık dalgalanmaları nedeniyle bozulmasını, değer kaybetmesini veya tamamen kullanılamaz hale gelmesini tanımlıyor.

Türkiye’de ise bu risk henüz konuşulmuyor.

Dünya Ne Diyor?

1. Dünya Bankası – 2024

• Aşırı sıcak dönemlerde karayolu taşımacılığında %12’ye kadar bozulma ve kayıp riski raporlanıyor.
• Orta Doğu–Avrupa hattında özellikle etkili.

2. OECD – 2024 Supply Chain Resilience

• Thermal Shock, tedarik zincirlerinde gecikme riskini %18 artırıyor.
• Uygun olmayan taşımada yük kaynaklı değer kaybı artışı %30’lara çıktı.

3. IRU – 2024 Road Transport Risk Outlook

• Frigorifik taşımada en yüksek maliyet artışı sıcaklık sapması kaynaklı enerji tüketimi.
• Avrupalı üreticiler, 2025’ten itibaren sıcaklık stabilitesi sertifikası talep etmeye hazırlanıyor.

Peki Türkiye’de Durum Ne?

Türkiye özellikle şu ihracatlarda yüksek risk altında:

• Meyve ve sebze,
• Süt ürünleri,
• Et ürünleri
• Kimyasal hammaddeler,
• İlaç,
• Otomotiv yan sanayi (ısıya duyarlı komponentler)

En büyük problem:

Sınır kapılarındaki bekleme süreleri.

İpsala, Kapıkule, Çeşme Ro-Ro, Habur gibi kapılarda 6–22 saatlik beklemeler;
frigorifik veya duyarlı yükler için Thermal Shock riskini maksimuma çıkarıyor.

Türkiye’de henüz hiçbir standartta

• Sıcaklık şokuna karşı sertifikasyon
• Yükleme–boşaltma alanlarında sıcaklık koruma protokolü
• Thermal Shock özel sigorta modeli

Bulunmuyor.

Karayolu Sektörü Açısından Neden Kritik?

Çünkü Türkiye ihracatının %86’sı karayolu ile yapılıyor.
Thermal Shock en yoğun hissedildiği taşıma modu karayolu.

Özellikle yaz aylarında 36–44°C arası sıcaklık:

• Damperli araçlarda hammadde bozulması,
• Çadırlı dorsede elektronik komponent deformasyonu,
• Frigo araçlarda enerji tüketiminde %27 artış,
• Lastik aşınmasında %18 artış,
• Motor sıcaklık stresinde %22 verim kaybı
  gibi uluslararası raporlarla belgelenmiş sonuçlar yaratıyor.

Türkiye İçin Büyük Fırsat Nerede?

Bu yeni risk yönetilebilirse Türkiye için fırsata dönüşebilir.

Türkiye’nin elindeki avantajlar,

• Avrupa’ya en kısa karayolu rotaları,
• Filoda gençleşme potansiyeli,
• Türkiye içi lojistik üslerinin artması,
• Yeni nesil dijital takip sistemleri,

Doğru yönetilirse Türkiye şu alanlarda lider olur:

• Thermal Shock Risk Management standartları,
• AB ile uyumlu soğuk zincir protokolleri,
• Sıcaklık stabilitesi sertifikası veren merkezler,
• Yüksek değerli ürün taşıyan filoların dönüşümü,

Bu alan şu anda kimsenin çalışmadığı, boş bir alan.
Öncülük eden şirketler büyük avantaj elde edecek.

Çözüm Önerileri

1. Sınır kapılarında Thermal Shock Koruma Bölgeleri kurulmalı

Yarı gölgelikli, kontrollü bekleme alanları.
Avrupa 2025’te hazırlığa başladı. Türkiye’de yok.

2. Karayolu taşımacılığı için Thermal Shock Check protokolü

Yüklemeden önce, yol boyunca, teslimatta üç aşamalı kontrol.

3. Şirketler için yeni sertifikasyon modeli

Temperature Stability Logistics Certificate

4. Sıcaklık Kontrollü Lojistik Eğitim Merkezi

Üniversite, üretici, lojistik iş birliğiyle.

Sonuç olarak, bugün dünyada lojistik riskleri yöneten şirketler artık sadece maliyeti değil ısı stresini de yönetiyor.
Türkiye’de ise bu konu henüz gündemde değil.

Bu farkındalığı oluşturmak, yatırımı doğru yönlendirmek ve Türkiye’yi bu alanda lider konuma taşımak biz sektör profesyonellerinin görevi.